Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Fryderyk Tadanier
1947–1948
Dzielnica I – Stare Miasto
Urzędy
ul. Pędzichów 27
Informacje o obiekcie
Krakowska siedziba Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przy ul. Pędzichów 27 to ostatnie ważne dzieło Fryderyka Tadaniera, pełniącego w pierwszych latach po wojnie urząd kierownika biura budowlanego ZUS-u. Gmach został dobudowany do powstałego w 1925 roku budynku narożnego (ul. Pędzichów 25), będącego własnością tej samej instytucji, którego projekt wyszedł z jednego z największych biur architektonicznych ówczesnego Krakowa – Spójni Budowlanej Mączyński Stryjeński Korn.
Tadanier, mając za zadanie zespolić budynek nowoprojektowany z istniejącym, zdecydował się powtórzyć motyw cokołu z wydatnym diamentowym boniowaniem. Kwestię artykulacji ścian rozwiązał natomiast w typowy dla siebie sposób – przy pomocy szerokich zdwojonych lizen, dodających budynkowi monumentalnego charakteru właściwego reprezentacyjnej architekturze państwowej. Ponad starannie zaprojektowanymi drzwiami wejściowymi miało się znaleźć nigdy niezrealizowane rzeźbiarskie godło, a centralną część fasady wieńczyć miał maszt flagowy. W środku budynku znalazł się efektowny hol o ścianach wyłożonych czerwonym kamieniem (dziś zachowanym zaledwie szczątkowo).
Gmach ZUS-u, ukończony w przededniu proklamowania socrealizmu, jest jednym z ostatnich budynków użyteczności publicznej powstałych w Krakowie, kontynuujących tradycję międzywojenną, co w jasny sposób pokazuje, że częste stawianie cezury w historii architektury polskiej w roku 1939, zamiast w roku 1949 jest dyskusyjne.
Opracowanie:
Kamila Twardowska
Szlak modernizmu
Zobacz inne obiekty na trasie
Giełda Pieniężna „Gródek”
Bunkier Sztuki
Kamienica Pod Pszczółkami
Wybrane trasy
Błonia / Miasteczko Studenckie
Błonia to serce zielonych terenów położonych po zachodniej stronie Krakowa. W okresie międzywojennym w ich sąsiedztwie zaczęto wznosić gmachy uniwersyteckie oraz rozwijać infrastrukturę sportową, której uzupełnieniem były modernistyczne wille. Trasa prowadzi przez najważniejsze budynki uniwersyteckiego Krakowa, m.in. budynek Instytutu Chemii UJ oraz Miasteczko Studenckie AGH.
Godła Kamienic
W okresie międzywojennym szybko rozbudowywany Kraków przywrócił i rozwinął tradycję umieszczania godeł nad wejściami do nowopowstałych kamienic. W ten sposób powstała bogata i rozsiana po całym mieście galeria płaskorzeźb, malowideł ściennych, rzeźb figuralnych, które tworzyli najlepsi krakowscy artyści. Trasa przybliża wybrane przykłady tego wyjątkowego, krakowskiego fenomenu.
Stare Miasto
Krakowskie Stare Miasto rzadko kojarzone jest z modernizmem. Tymczasem po wielkim pożarze miasta w 1850 roku średniowieczny rdzeń Krakowa przeszedł radykalną wymianę zabudowy, którą kontynuowano w okresie międzywojennym. W centrum miasta wznoszono wówczas luksusowe kamienice, a w jego bezpośrednim sąsiedztwie wielkie budynki publiczne, siedziby banków i instytucji państwowych.